“Sağlık çalışanlarına yönelik şiddet bitmiyor” diyen Adana Tabip Odası Başkanı Doç. Dr. Ali İhsan Ökten:
“ACİL SERVİSLER EN RİSKLİ YERLER?”
Son yıllarda gündemden düşmeyen konuların başında sağlık çalışanlarına yönelik şiddet olayları geliyor. Son olarak Balcalı Hastanesi’nde yaşanan şiddet olayı sağlık çalışanlarını tedirgin ederken, güvenlik konusunda da yeterli önlem alınmadığı gözlendi. Konuyla ilgili olarak görüşlerine başvurduğumuz ve her platformda sağlıkta şiddet konusunu gündeme getiren Adana Tabip Odası Başkanı Doç. Dr. Ali İhsan Ökten, bu tür olayların neden meydana geldiğini ve çözüm yollarını anlattı.
ADANA (GÜNEY HABER)-Son yıllarda gündemden düşmeyen konuların başında sağlık çalışanlarına yönelik şiddet olayları geliyor. Son olarak Balcalı Hastanesi’nde yaşanan şiddet olayı sağlık çalışanlarını tedirgin ederken, güvenlik konusunda da yeterli önlem alınmadığı gözlendi.
Adana’da 15 Eylül günü Şehir Hastanesi’nde temizlik yapan bir işçinin tiner ve farklı temizlik ürünlerini karıştırması sonucu zehirlenmesinden dolayı Balcalı Hastanesi’ne getirilen ancak hastaneye getirildiğinde yaşamını yetirmiş olduğu öğrenilen işçinin yaklaşık 30-40 kişilik yakınları tarafından Balcalı Hastanesi’nde arbede çıkardığı öğrenildi. Edinilen bilgilere göre hasat yakını kalabalık gurubun hastane içinde önüne gelen sağlık çalışanına saldırması çalışan personeli ve hastaları tedirgin etmiştir. Hastane yetkileri tarafından her ne kadar çevik kuvvet talebi olmuşsa da hastane polisi ve en yakın karakoldan takviye edilen polisler tarafından hayatını kaybeden kişinin yakınları zorlukla sakinleştirilmiş ve olayın daha tehlikeli boyutlara taşınması önlenmiştir.
Konuyla ilgili olarak görüşlerine başvurduğumuz ve her platformda sağlıkta şiddet konusunu gündeme getiren Adana Tabip Odası Başkanı Doç. Dr. Ali İhsan Ökten, bu tür olayların neden meydana geldiğini ve çözüm yollarını anlattı
Ökten, sağlık çalışanı Neden Şiddete Uğruyor? Sorusunu şu şekilde açıkladı:
“Türkiye’de son yıllarda hastanelerde, özellikle acil servislerde hizmet veren hekimlerin şiddete maruz kalma sıklığı artmaktadır. Şiddete maruz kalma hekimler kadar diğer sağlık çalışanları ve hatta diğer hastalar ve yakınları için de ciddi bir sorun olabilmektedir.
Hukuk sistemimize göre hasta veya hasta sahibinin acil olarak tanımladığı hastalıklar, hekimin muayene edip tanı koymasına kadar geçen sürede acil olarak kabul edilmektedir. Bu tür vakalar, genellikle hasta sahipleri tarafından sağlanan ve hasta taşınmasına pek uygun olmayan araçlarla doğrudan hastanelere getirilmekte ve hasta sahibi psikolojisi içinde hastalarına hemen ilk müdahalenin yapılması beklenmektedir. Hastanelerin acil servis veya polikliniklerinin fiziki yetersizliği, personel noksanlığı ve kapasiteleri itibariyle, beklenen acil hizmetin gecikmeli olarak verilmesi tepkilerin doğmasına neden olmaktadır. Bunun yanında, hasta kabul organizasyonundaki bozukluk, hasta sahibi ile hekimi doğrudan karşı karşıya getirmektedir. Hasta sahipleri sadece kendi hastalarının acil olduğunu düşünerek, başvuruların fazlalığından yorgun düşen hekimlerle iletişim sorunu yaşamakta ve problemin kaynağı olarak hekimlerin ilgisizliğini göstermektedir. Kanımızca şiddet eylemlerinin başlangıcı bu aşamada oluşmaktadır. Hastane çalışanlarını, hastaları, hasta yakınlarını, yöneticileri, meslek örgütünü devamlı tedirgin eden bu durum, abartılı olarak basına da yansımakta, doktorlar acımazca suçlanarak eleştirilmektedir.
ŞİDDETİN BOYUTLARI
Suçla ilgili istatistiki verilerin bulunmaması nedeniyle, ülkemizde sağlık çalışanlarına yönelik şiddet olaylarının boyutları hakkında bilgilerimiz sınırlıdır. İstanbul’da yapılan bir çalışmada acil serviste çalışanların %61’inin sözlü veya fiili şiddete maruz kaldığı bildirilmiştir.
Değişik ülkelerde konu ile ilgili olarak sağlık çalışanlarının saldırıya uğraması giderek artan bir sıklıkta bildirilmektedir. İngiltere’de, hem sağlık hizmeti verilen yerlerde hem de dışarıda sağlık çalışanlarına yönelik şiddet olgularında artış görülmektedir. Bu ülkede her yıl yaklaşık 65 000 sağlık çalışanı çeşitli düzeylerde şiddete maruz kalmaktadır. Sağlık çalışanları arasında hemşireler, %64’lük bir oranla en fazla şiddete maruz kalan kesimi oluşturmaktadır. İngiliz Sağlık Bakanlığı, sağlık çalışanlarının, kendilerine şiddet uygulayan kişilere sağlık hizmeti vermeme hakları olduğunu belirterek konuya yönelik duyarlılığını ifade etmiştir. 1988’de konu ile ilgili bir çalışmada ABD’de yılda yaklaşık olarak 40.000 hastanın tedavi gördüğü 170 eğitim hastanesinin acil servis yöneticilerinin yanıtladıkları bir ankete katılan 127 acil servis yöneticisinden elde edilen bilgilere göre; hastanede günde en az bir sözlü tehdit alma oranı %32, ayda en az bir silahlı tehdit alanların oranı %18 olarak saptanmıştır. Beş yıllık bir izlemede ise personelin %57’sinin silahlı tehdit, %43’ünün ayda en az bir kez fiziksel saldırıya maruz kaldığı ve bunların da %80’inin yaralandığı ve %7’sinin hastanede öldüğü saptanmıştır.
ACİL SERVİSLER EN RİSKLİ YERLER?
Acil servisler doğal olarak aşırı stresli yerlerdir. Kaygı içindeki yaralı, hasta ve yakınları var olan sorunları, uzun süreli bekleme ve değişik nedenlerden kaynaklanan gecikmelere dayanamayıp saldırganlaşma eğilimi gösterebilirler. Bir yaralının ya da hastanın ölümü de acil serviste şiddet doğurabilir. Hasta yakınları açısından ölüm nedeni olarak travma nedeninden daha çok acil servisteki tedavinin yetersizliği öne sürülür. Bunun nedeni diğer hastalıklar ile karşılaştırıldığında, travma hastalarının veya yakınlarının, şiddet olaylarına karışma oranının daha yüksek olmasıdır. Muayene ve tedavi süresinin uzaması, bu esnada oluşan tartışmalar, anlaşmazlıklar, saygısız hatta kaba uyarılar, sözler karşılıklı olarak hem hastayı hem de acil servis çalışanlarını tetikleyebilir. Psikolojik sorunların varlığı, alkol etkisinde olma ve ilaç bağımlılığı ya da yoksunluğu durumu da akıldan çıkarılmamalıdır. Genel olarak sosyokültürel düzeyi düşük olan kişilerin daha fazla suç işlemeye eğilimli olduğu, daha fazla travmaya maruz kaldığı veya şiddete daha fazla başvurduğu söylenebilir. Saldırganların genellikle 30 yaş ve altında, erkek, yasal olarak ya da olmayarak silah bulundurabilen, alkol ya da ilaç bağımlısı bir yapı gösterdikleri belirtilmektedir. Otorite ile sorunları olan daha önce birkaç kez tutuklanma öyküsü bulunan kişiler de bu gruptandır. Bunların bazıları şiddeti huy edinmiştir. Saldırgan, çoğunlukla hastasına veya kendisine bir an önce bakılmasını istemekte ya da kendisiyle yeterince ilgilenilmediğini iddia etmektedir. Tıbbi ve psikolojik sorunların varlığı da saldırganı etkilemektedir. Ancak şiddet uygulama eğilimi açısından psikolojik sorunlu olgular ile normal hastalar arasında büyük bir fark olmadığı bildirilmektedir.
Çok basitçe denilebilir ki acil serviste çalışan personel saldırgan hasta ya da yakınları ile baş etme konusunda hazırlıksız ve eğitimsizdir. Gelişen olaylarda hasta her zaman haklıdır mantığı ya da olaya medyatik ve popülist yaklaşımlar son derece yanlıştır. Acil servis sisteminde ve hatta hastane ortamında çalışan hekim, hemşire ve diğer personelin mutlaka deneyimli olması ve saldırgan olgulara yaklaşım konusunda eğitilmeleri gereklidir.
Varoluş amacı hastalara, yaralılara ve sağlık sorunu olan insanlara yardım ve tedavi vermek olan acil servislere girişi kimseden esirgemeyi düşünmek söz konusu bile edilemez. Ancak acil servise dışarıdan girişin denetlenmesi bu alanı daha güvenli yapacaktır. 24 saat varolan güvenlik personeli, personelin dışarı çıkmasına izin veren ancak dışardan içeriye girişe izin vermeyen otomatik dış kapılar gibi önlemler ile acil servisler daha güvenli çalışma alanları olabilir ve tıbbi personelin ve orada bulunan hastaların zarar görme riskini azaltabilir. Tüm bunlara ek olarak acil servis çalışanlarının saldırganlaşma eğilimi gösteren hastayı hızlı biçimde tanıma ve onu yatıştırma konusunda eğitilmiş olması önemlidir. Saldırıda bulunan kişi hastadan çok hasta yakınıdır.
GÜVENLİK ÖNLEMLERİ YETERSİZ
Sağlık hizmeti sunucusu (Sağlık Bakanlığı, Sağlık Müdürlüğü veya Başhekimlikler) şiddet tehlikesi altında bulunan çalışanların güvenliğini sağlayacak önlemleri almakla yükümlüdür. Özellikle şiddet olaylarının meydana geldiği acil servislerde bu önlemleri alma yükümlülüğünün kapsamı genişlemektedir. Son yıllarda büyük şehirlerde iş yükü fazla olan bazı kamu hastanelerinde özel güvenlik şirketlerinden hizmet alınması yoluna gidilmektedir. Bu tür uygulamaların yaygınlaşması sevindiricidir. Bu önlemlerin alınmadığı durumlarda, işveren, tedbirsizlikten dolayı sorumlu olacak ve şiddet mağduru çalışanın işverenden tazminat isteme hakkı doğacaktır.
ŞİDDET NASIL AZALIR?
Hizmet sunumu kalitesinin arttırılmasına yönelik olarak yukarıda sıralanan iyileştirmeler bütünüyle yerine getirilse dahi hekimlere yönelik şiddet eylemlerinin birden kesilmesi beklenmemelidir. Bu konudaki cezai yaptırımların arttırılması, bu amaçla hukuki düzenlemelerin gözden geçirilmesi gerekmektedir. Şöyle ki; Türk Ceza Yasası’nın memurlar aleyhine işlenen cürümler bölümünde, yargı mensupları ve kolluk güçleri gibi Devletin bir kesimine karşı girişilen eylemlerde ağırlaştırıcı cezalar getirilmiştir. Benzeri hükümlerin ilgili maddeye eklenerek, doktorların da aynı kapsam içinde değerlendirilmesi, eylem girişimi planlayanlara karşı büyük ölçüde caydırıcı olacaktır.
Önlemlerin alınmadığını ve gördüğü zararın bu önlemlerin alınmamasından doğduğunu ispatlayan sağlık çalışanı, gördüğü zararı işverenden talep etme hakkına sahiptir. Sağlık çalışanının neticenin meydana gelmesinde kusuru varsa, işveren bu kusur oranında tazminattan indirim yapılmasını isteyebilir. Sağlık çalışanları da saldırının meydana gelebileceği durumları idari makamlara bildirmekle yükümlüdürler. Gerekli olduğu takdirde sağlık çalışanlarının saldırıya karşı kendilerini savunacak yöntemlerin eğitimini almaları sağlanabilir.
Herkes gibi sağlık çalışanları da kendilerine saldıran kişinin cezalandırılmasını isteme hakkına sahiptir. Sağlık çalışanı söz konusu olduğunda meşru müdafaa yeni bir boyut kazanmaktadır. Çünkü sağlık çalışanının başka insanların sağlıklarını koruma yükümlülükleri de bulunmaktadır. Bu açıdan saldırı ortadan kalktıktan sonra ilgili şahsın tedavisini yapma yükümlülüğü devam ediyorsa, sağlık çalışanı saldırganın tedavisini yapmaktan kaçınamaz.”
