26°
Bedelli askerlerin kıdem tazminatları ne olacak? Bedelli askerlik bitince işçinin hakları nedir?
Bir görüşe göre, 1475 sayılı kanunun 14.maddesine göre askerlik sebebiyle işten ayrılması halinde, işçi kıdem tazminatı için aranan 1 yıllık kıdem şartını yerine getiriyorsa yani mevcut şirketinde hali hazırda 1 yıl ve daha fazla süre ile çalışıyor ise kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Dolayısıyla bedelli askerlik bakımından, 21 gün temel askerlik eğitimi için de olsa işçinin işten ayrılması durumunda 1 yıllık kıdem şartını (1 yılın altında çalışanlar için geçerli değildir) yerine getiriyorsa kıdem tazminatına hak kazanacağı ifade edilmektedir.
Bir diğer görüş ise, bedelli askerlik yapanların temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları iş yeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılmaları nedeni ile bu kişilerin iş sözleşmelerinin bu 21 günlük süre boyunca devam edeceği, işten çıkış işlemlerinin yapılmayacağı, askerlik sonrasında işsiz kalma risklerinin bulunmayacağı ve bu nedenle kıdem tazminatına hak kazanamayacakları yönünde.
Gerçekten de 7146 sayılı kanun ile getirilen düzenleme incelendiğinde; bedelli askerlik hizmetinden yararlanmayı isteyen işçilerin aylıksız ücretli izinli sayılacakları açıkça düzenlenmiştir. Bu yönden bakıldığında, özel kanun-genel kanun ilişkisi çerçevesinde bedelli askerlikten yararlanmanın daha özel bir durum olduğu ve bunu düzenleyen yasanın, İş Kanunu’na göre özel bir hüküm olduğu ve burada İş Kanunu yerine 1111 sayılı kanunun geçici 55.maddesinin uygulanması gerektiği ve işçinin sözleşmesini askerlik sebebi ile feshedemeyebileceği ve kıdem tazminatı isteyemeyebileceği söylenebilir.
Ancak diğer taraftan, 7146 sayılı kanun ile getirilen düzenlemenin seçimlik bir hak getirdiği ve iş akdini feshetmek istemeyen işçi için ücretsiz izinli sayılmasının yolunu açtığı da savunulabilir.
Bu yönde henüz bir yargı içtihadı oluşmadığı için mahkemelerin ne yönde karar vereceğini öngörebilmek çok da kolay olmamakla birlikte, kanımızca özel kanun-genel kanun ilişkisinin burada uygulanması daha doğru bir yöntem olacaktır.
Burada bir başka sorun da bedelli askerlik hizmeti yapmak için iş akdini fesheden ve kıdem tazminatını alan işçinin, 21 gün askerlik eğitimini aldıktan sonra işverene tekrar başvurması halinde işverenin tekrar işe alma mecburiyetinin olup olmadığıdır. 21 gün önce kıdem tazminatını ödemiş işverenin, yerine çalışacak birisini bulamaması halinde, tekrar işe almaması nedeni ile bir de 3 aylık maaş tutarında tazminat ödemesi söz konusu olacaktır.
Esasen 7146 sayılı kanuna göre bedelli askerlik yapacak işçilerin kıdem tazminatlarını almaya hakları olduğu kabul edilir ise; doğal olarak İş Kanunu’nun 31/son maddesi uyarınca askerlik eğitimi sonunda tekrar işe alınmayı isteme haklarının da olduğunun kabul edilmesi gerekir.
Fakat bu şekilde yapılacak bir yorumun, kıdem tazminatını almak isteyen kötüniyetli işçilerin bu hakları suiistimal edip işverenden haklarından daha fazla bir tazminat almalarına sebebiyet verebileceği de öngörülmelidir.
Sonuç
Yukarıda yer alan açıklamalarımız sonucu özetle;
1 – 1475 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesine göre muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılan işçinin kıdem tazminatı alma hakkı vardır.
2 – Fakat bedelli askerliğe ilişkin getirilen düzenlemeye göre işçi bedelli askerlikte göreceği 21 günlük temel eğitimde ücretsiz izinli sayılacaktır. Bu nedenle işçi bedelli askerlik dolayısıyla iş sözleşmesini feshetmek isterse, işçinin 1475 sayılı İş Kanununun 14. maddesi uyarınca kıdem tazminatına hak kazanıp kazanamayacağı konusunda çok net bir yorum yapmak mümkün değildir.
3 – Askerlik nedeniyle işten ayrılmak isteyen işçi, askere gitmeden makul süre önce durumu işverene bildirmekle yükümlüdür. Bu süre Yargıtay kararları doğrultusunda 3 ila 5 aydır. Ayrıca Yargıtay’ın kararlarına göre işçinin ihbar öneli verme mecburiyeti de bulunmamaktadır.
4 – Askerlik sebebiyle işinden ayrılan işçiler askerlik görevinin sona ermesinden sonraki 2 ay içerisinde eski işlerine başvururlar ve eski işlerine uygun açık kadro bulunursa işe girerler. İşveren kadro bulunmasına rağmen işçiyi işe almak istemezse işçinin 3 aylık ücreti tutarında tazminat öder.
