19°
Genel olarak İş sözleşmelerinin sona ermesi, kendiliğinden sona erme halleri dışında, fesih müessesesi ile gerçekleşmektedir. Fesih, kelime anlamı itibarıyla, ortadan kaldırma, hükümsüz bırakma, hukuki geçerliliği sona erdirme, bozma, dağıtma, kapatma şeklinde anlaşılmaktadır. Feshetmek ise fesih işlemini gerçekleştirmek anlamına gelmektedirİşveren tarafından iş sözleşmeniz haksız olarak feshedilmesinde durumunda haklarınız;
1-işçinin haklı ve geçerli sebep bulunmaksızın feshedilmesi durumunda işçi işe iade davası açmalıdır. Şartları; İş Sözleşmesinin İş Kanunu’na veya Basın İş Kanunu’na Tabi Olması İş Sözleşmesinin Süresiz Olması, İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshedilmesi, İşçinin Altı Ay Kıdeminin Bulunması, Otuz veya Daha Fazla İşçi Çalıştıran Bir İşyeri Olması, İşveren Vekili Statüsünde Olmamak
2-İş Kanununa tabi işçilerin iş sözleşmelerinin aşağıdaki şartların birinin gerçekleşmesi durumunda feshedilirse işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
a- İşveren tarafından 4857 sayılı Kanunun işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı düzenleyen 25 inci maddesinde belirtilen sağlık sebepleri, zorlayıcı sebepler ile işçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 25 inci maddedeki bildirim süresini aşması,
b- İşçi tarafından 4857 sayılı Kanunun işçinin haklı nedenle derhal fesih hakkını düzenleyen 24 üncü maddesinde belirtilen sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri ve zorlayıcı sebepler,
c- Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla,
d- Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıkların yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla(İlgili kurumdan belgelendirmesi gerekmektedir.),
e- 506 sayılı Kanunun 60/A(a,b) madde hükmünde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81 inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle,
f- Kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi,
Bayan işçinin evlilik nedeniyle iş sözleşmesini feshedip ertesi gün başka bir işyerinde iş sözleşmesine istinaden çalışması kıdem tazminatı isteyebilmesine engel değildir.[1]
g- İşçinin ölümü sebebiyle.
h- İşçinin işyerinde en az bir yıl çalışmış olması.
İş Yasasında kıdem tazminatı için en az bir yıllık çalışma esası getirilmiştir. En az bir yıl çalışmak koşulu ile yıldan artan süreler için oran dahilinde kıdem tazminatı ödenir.[2] Bir yıllık sürenin başlangıcı, işçinin işyerinde fiilen işe başladığı tarih olarak dikkate alınacaktır. Sürenin sonu ise; bildirimli fesihte bildirim önellerinin sona erdiği tarih, bildirimsiz fesihte fesih beyanının işçiye intikal ettiği tarih, ölüm halinde ise işçinin öldüğü tarih esas alınacaktır. Bu sürenin hesaplanmasında, grev ve lokavtta geçen süreler işçinin kıdeminden sayılmaz. İş sözleşmesinin askıda bulunduğu dönem, izin, deneme süresi, hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil gibi çalışılmadan geçirilen süreler işçinin kıdeminden sayılmaktadır.
3- ihbar tazminatı: İş Kanunu’nda sayılan ağır ihlal halleri hariç işten ayrılmayı veya işten çıkarmayı düşünen taraf, önceden karşı tarafa bildirimde bulunmak zorundadır. Bildirim süreleri çalışanın çalıştığı süreye bağlı olarak farklılık gösterir. İşi altı aydan daha kısa sürmüş çalışan için iki hafta, altı ay ile bir buçuk yıl arasında çalışması olan çalışan için dört hafta, bir buçuk yıldan üç yıla kadar çalışması olanlar için altı hafta ve daha fazla çalışması olanlar içinse sekiz hafta bildirim süresi getirilmiştir.
Ağır ihlal hallerinde önceden bildirimde bulunmadan iş sözleşmesi derhal sona erdirilebilecektir. Fakat ağır ihlal hallerinde derhal fesih hakkının kullanılması bir süreye tabi tutulmuştur. Buna göre; işveren ağır ihlal oluşturan fiili ve faili öğrenmesinden itibaren altı işgünü içerisinde çalışana fesih bildiriminde bulunmak zorundadır. Altı iş günlük süre geçtikten sonra yapılacak fesih haksız bulunmaktadır. Yargıtay, haklı fesih nedeni bulunmakla birlikte, işçi ya da işverenin altı iş günlük süre geçtikten sonra fesih yoluna gitmeleri durumunda, karşı tarafa ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü doğacağını ifade etmiştir.
