ADANA HAVZASINA DOĞRU GELİŞEN BİR STRES BİRİKİMİ YOK

Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat depremlerinin ardından 20 Şubat’ta Hatay’ın Defne ve Samandağ ilçelerinde yaşanan depremlerle 4 kez bu korkuyu yaşayan Adanalıların, uzmanların ‘Adana merkezli deprem’ uyarısı nedeniyle tedirginliği sürüyor. Kahramanmaraş depreminden beri ekibi ile bölgede saha çalışmaları, incelemeleri yapan ÇÜ Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ulvi Can Ünlügenç bu uyarıların aksine Adana havzasına doğru gelişen bir stres birikiminin görülmediğini bildirdi. Bölgedeki depremlerle ilgili Gazetemiz Güney Haber’in sorularını yanıtlayan Prof. Dr. Ünlügenç, Kahramanmaraş ve Hatay merkezli 4 depremin etkilediği Adana için önemli açıklamalar yaptı, uyarılarda bulundu. Öte yandan Ünlügenç 3 il için de ‘Dikkatli olunmalı’ dedi.

(HABER MERKEZİ)-Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat depremlerinin ardından 20 Şubat’ta Hatay’ın Defne ve Samandağ ilçelerinde yaşanan depremlerle 4 kez bu korkuyu yaşayan Adanalıların, uzmanların ‘Adana merkezli deprem’ uyarısı nedeniyle tedirginliği sürüyor. Kahramanmaraş depreminden beri ekibi ile bölgede saha çalışmaları, incelemeleri yapan ÇÜ Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ulvi Can Ünlügenç bu uyarıların aksine Adana havzasına doğru gelişen bir stres birikiminin görülmediğini bildirdi. Bölgedeki depremlerle ilgili Gazetemiz Güney Haber’in sorularını yanıtlayan Prof. Dr. Ünlügenç, Kahramanmaraş ve Hatay merkezli 4 depremin etkilediği Adana için önemli açıklamalar yaptı, uyarılarda bulundu. Öte yandan Ünlügenç 3 il için de ‘Dikkatli olunmalı’ dedi.

2022 yılı Aralık ayında yapmış olduğunuz bir açıklamada aktif fay hatlı bölgelerde 6, 6.6 ve 7 şiddetinde depremlerin olabileceğini açıklamışsınız bu açıklamanızdan yaklaşık iki ay sonra belirttiğiniz şiddetlerde bölgede depremler yaşandı. Gerçeğe bu kadar yakın bir tahmini nasıl açıklarsınız?

Bölgemizin fay hattında olduğu gerçeğini her bilim insanının bildiği gibi bizde bu coğrafyada yaşayan bilim insanları olarak yapmış olduğumuz çalışmalar ve incelemelerde bunun farkındaydık. Fay hattının hareketliliği yakın zaman da böyle bir şiddette depremlerin olacağının sinyalini veriyordu. Fakat zaman olarak hangi gün hangi tarih ve saatte olacağını kestirmemiz mümkün değil. Ama yakın zamanda olacağının sinyalleri vardı. Aralık ayında yaptığımız röportajda da söylediğim gibi tarihsel dönemlere baktığımız zaman bu bölge yaklaşık 40-45 senede bir 6 büyüklüğünde bir deprem oluşturuyor. 6, 6.3, 6.4 gibi bir deprem oluşturuyor ama ondan sonra geçtiğimiz sene değişik yerlerde bireysel depremlerin meydana gelmesi, mesela en son Osmaniye’nin kuzeyinde 5.1’lik bir depremin meydana gelmesi, daha sonra Amanosların güney kesiminde Kırıkhan-Hassa arasında 4.9’luk bir depremin meydana gelmesi Hatay bölgesinde bir takım artçı sarsıntıların oluşması bize o bölgede hareketlenmenin işaretlerini zaten gösteriyor. Bunları dikkatlice izlemek gerekir. Ve sonuç olarak Kahramanmaraş merkezli 2 büyük depremin ardından 3’nsünü de yaşadık. Özellikle 7.8 büyüklüğündeki ilk deprem Ölü Deniz Fayı üzerinden gelip Karasu Vadisi içerisinde Güney koldan uzanıp Gaziantep’in kuzey taraflarına doğru bir yerde episantrı oluşturdu. O depremden sonra Doğu Anadolu Fay zonumuzun Amanos fayı yine ondan etkilenerek Hatay-Kırıkhan-Serinyol bölgesine kadar o hattı kırdı. O olaydan sonra aynı gün 9 saat arayla yaklaşık 100 kilometre kuzey kesimde Elbistan bölgesinde Sürgü-Çardak fayını tetikledi. Sürgü-Çardak fayı da 7.6 büyüklükte bir depremle bütün bölgede yaklaşık 300-400 kilometre bir uzantıda Doğu Anadolu Fay zonunun 4-5 segmentini kırdı. Bu dönemde Antakya’daki fayı kırmamıştı. O hat boyunca kırılmış olan segmentler birçok ilimizde büyük yıkımlara, büyük can kayıplarına neden oldu.

Kahramanmaraş Pazarcık 7,7 Elbistan 7,6 ve son olarak Hatay Defne 6,4 ve 5,8 depremlerinden sonra Adana’da da yakın bir zamanda deprem olacağı söylentileri var. Sizce Adana için böyle bir tehlike var mı? Varsa bunun şiddeti ne kadar olur. Adana ve bölge halkı bu beklenti içinde büyük bir tedirginlik yaşamakta. Bu konuda halkı net ve doğru bilgilendirmek adına ne söyleyebilirsiniz?

Çardak Fayı’nın kırılması sonrasında Göksun taraflarında oldukça fazla sayıda artçılar meydana geldi. O artçıların bulunduğu bölgelerde doğu-batı uzanımlı giden sol yanal doğrultu atımlı fay Göksun’un bulunduğu yerde bir bent oluşturuyor. Güney-batıya doğru dönüş yapıyor. O dönüş yaptığı bölgelerde de dana güney kesimlerde Kahramanmaraş’ın kuzey-batı tarafına doğru olan kesimlerde bir bindirme zonu var. O kesimde Anadolu Levhası’nın üzerine yüksek açılı bir ters fay bindirmesi var. Ters fay bindirmesi aşağı doğru bir enerjinin salınımını engelliyor olmalı. Biz güney, ova kesimlerde depremden bugüne kadar pek fazla artçı sarsıntı gözlemleyemedik. Ama yerel olarak bazı kesimlerde 1.8, 2.0, 2.5 gibi boyutlarda sarsıntıları zaten gözlemlemek olasıdır, olağandır. Osmaniye’nin kuzey kesiminde 3.0, 3.5’luk bir sarsıntı gözlemlemişti bir iki gün önce. O da normaldir.

Gözlemlediğimiz bir başka hususta Amanos Fayı’nın kuzey bloğundaki ana kara, Amanos kütlesi dağ tarafında herhangi bir ötelenmeyi, deformasyonu izleyemedik. Ama ova kesiminde Rabia Hatun, Serinyol civarlarında alivyon üzerinde inşa edilmiş olan binalarda ciddi yıkımlar gözlemledik. 

 “Son günlerde ülkemizde çok uzun bir zaman boyunca salınamayacak değerde enerji salınımının yaşandığını belirtiyor. Bundan sonra belirli bir dönem boyunca artçıları maalesef yaşayacağız. Bölgemizdeki Yumurtalık-Karataş veya Misis aktif fay zonları boyunca artçılar oluşmadığını belirtiyor. Deprem sonrası bölgede stres dağılımını temsil edecek yüzeysel deformasyonları da havza içerisindeki yakın arazide pek fazla oluştuğunu görmemektedir. Daha çok Arap Platformu üzerindeki Doğu Anadolu fay zonunun güney blokları üzerinde yoğun deformasyonlar-ötelenmelerinin meydan geldiğini belirtmektedir. Genelde Adana havzasının kuzey-güney yönlü açılan bir havza niteliğinde oluğunu, Kuzey Elbistan’daki Çardak fayının stres dağılımının kuzey bloğunda daha çok olduğunu” belirten bir açıklamanız dijital medyada yayınlanıyor. Bunun gerçeklik payı nedir? Bu açıklama size mi ait yoksa bir şehir efsanesi mi?

Adana bölgesinin özellikle güney doğu kesimlerinde ‘Misis Yapısal Yükselimi’ dediğimiz yani levhaların birbirine yaklaşması sonucu o bölge yükselmiştir. O bölgenin doğu tarafları, ovalık kesim Adana ovasının bulunduğu sınırı oluşturuyor. O sınır boyunca İmamoğlu Fayı var. Akdeniz’den İmamoğlu’na doğru uzar. Bu fay yüzeyde pek fazla düzlem oluşturmuyor. Ancak sismik yansıma verilerinden izlediğimize göre o fay yerin derinliklerinde pozitif çiçek yapısı oluşturuyor ve kuzey İmamoğlu’na kadar uzuyor. Bu zaten 1998 Adana depreminin episantrının üzerinde bulunduğu bir faydı. Osmaniye tarafından gelip Ceyhan üzerinden Karataş’a doğru devam eden bir fayımız var. O da Karataş-Ceyhan fayı. O da Akdeniz’e kadar devam eder, Kıbrıs’ın Beş Parmak Dağları’na kadar uzanır. Onun hemen biraz daha güney tarafında denize yakın kesiminde yaklaşık 40 kilometre uzunlukta Yumurtalık Fayı var. Bunlarda geçmiş dönemlerde deprem üretmiş olan aktif faylarımızdır. Son depremlerden sonra biz arazi çalışmalarımızda bu faylarımızın üzerine pek fazla bir stres birikiminin olmadığını gözlemledik. Çukurova Üniversitesi’nden grup olarak deprem bölgeleri ve bu aktif fayların bulunduğu zonlar üzerinde arazi çalışmalarımıza devam ediyoruz.

Yapmış olduğunuz araştırmalar göre yakın bir zamanda Karataş fay hattında bir hareketlilik söz konusu mu? Bu fay hattı harekete geçerse bunun şiddeti sizce ne olur?

Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat depremlerinin ardından 20 Şubat’ta Hatay’ın Defne ve Samandağ ilçelerinde yaşanan depremlerle birlikte 4 kez bu korkuyu yaşayan ve uzmanların ‘Adana merkezli deprem’ uyarısı ile Adanalıların tedirginlikleri daha da arttı. İlk günden itibaren ekibi ile birlikte deprem bölgelerinde saha çalışmaları yapan Çukurova Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ulvi Can Ünlügenç bu uyarıların aksine Adana havzasına doğru gelişen bir stres birikiminin görülmediğini bildirdi. Ünlügenç, “Bölgemize doğru gelişen bir stres birikimini şu sıralar görmüyorum. Yukarıda Göksun’un döngü yaptığı yerde bizi korkutan bir Savrun Fayı vardı. O da en son Saimbeyli tarafında 1.5, 1.8, 2.0 büyüklükte artçılar oluşturdu. Başka da güneye doğru inen bir risk yok. Saha çalışmalarımızın sonucunda o stres dağılımının Adana bölgesine pek yayılmadığını görüyoruz. ikinci depremin olduğu Sürgü-Çardak Fayında da kuzey-batı yönlü bir eğilimin olduğu gözlemlenmektedir” dedi.

Bugüne kadar zaten oldukça büyük depremleri yaşadık Büyük, ciddi bir enerji boşalımı söz konusu. Bölgemize doğru gelişen bir stres birikimini şu sıralar görmüyorum. Yukarıda Göksun’un döngü yaptığı, büklüm yaptığı yerde bizi korkutan bir Savrun Fayı vardı. O da en son Saimbeyli tarafında 1.5, 1.8, 2.0 büyüklükte artçılar oluşturdu. Başka da güneye doğru inen bir şey yok. Son yapılan çalışmalarda da özellikle Sürgü-Çardak Fayı’nın doğrultusu boyunca Kuzey blokta kuzey-batı yönünde bir yer değiştirme değerlerinin olduğu yapılan çalışmalarla ortaya konmuş. Doğu Anadolu Fay siteminin aşağısında birinci depremin episantrının olduğu yerde yukarı yönlü, ikinci depremin olduğu Sürgü-Çardak Fayında da kuzey-batı yönlü bir eğilimin olduğu gözlemlenmektedir. Her iki episantrda da aşağı yönlü herhangi bir şeyin olmadığını görüyoruz. Son yapılan çalışmalarda Malatya-Elazığ-Bingöl’e doğru bir riskin olduğunu görüyoruz.

Son yapılan çalışmalarda o stres dağılımının Adana bölgesine pek yayılmadığını görüyoruz. Çünkü Adana havzası güney, güney-doğuya doğru açılan bir havza. Ceyhan bölgesine de ulaştık. Orada da deprem sonrası yıkılmalara pek rastlayamadık. Orta ve ağır hasarlı bir takım binalar vardı. İmamoğlu Fayı ve Ceyhan-Karataş Fayı üzerinde de pek fazla bir yüzey kırığı göremedik, yoktu. Yani ovaya veya Adana’ya doğru fay zonlarımız boyunca pek fazla stres yansımadı.