24°
Bedelli askerlikte beklenmeyen flaş ayrıntı birçok soru işaretini de beraberinde getirdi. Konuyla ilgili bir açıklama yapan İş Hukuk Uzmanı Avukat Volkan Böke, süreci ve tartışmaları değerlendirdi.
ADANA (GÜNEY HABER)- Bedelli askerlikte beklenmeyen flaş ayrıntı birçok soru işaretini de beraberinde getirdi. Konuyla ilgili bir açıklama yapan İş Hukuk Uzmanı Avukat Volkan Böke, süreci ve tartışmaları değerlendirdi.
Bunun için öncelikle bedelli askerliğin tanımını yapmak gerekir. Anayasamızın “Vatani Hizmet” başlıklı 72. maddesi vatan hizmetini, her Türkün hakkı ve ödevi olarak vurgulamaktadır. Bu anayasal hükümle mecburi kılınan askerlik hizmetinin nasıl ifa edileceği kanunlarla düzenlenmiştir. Askerlik Kanunu’na göre fiilen yapılan askerlik dışında belli bir döviz veya bedel ödeyerek ya da kamu hizmeti vererek de muvazzaf askerlik hizmetinin yapılması mümkündür. Fiili askerlik ve döviz karşılığı askerlik hizmeti sürekli düzenleme olmasına rağmen, TL karşılığı askerlik hizmeti ise geçici olarak yapılan düzenlemelerle sağlanmaktadır.
Ak Parti tarafından 18 maddelik torba yasayla meclise sunulan ve 21 Aralık 1993 tarihi ve öncesi doğumluları kapsayan düzenlemede 28 gün askerlik hizmeti ve 15 bin lira ödeme yaparak bedelli askerlikten faydalanan işçilerin işçilik alacaklarının durumu ve özellikle kıdem tazminatı haklarına ne olacağı soru işareti taşıyor. Bu hususta iş yasası ve Yargıtay uygulamaları bizlere rehber olacaktır.
İşte Böke’nin bedelli askerlik adayları için ortaya çıkan sorulara verdiği yanıtlar;
BEDELLİ ASKERLİK SEBEBİYLE İŞ AKDİNİN FESHİ HALİNDE KIDEM TAZMİNATI ALINABİLİR Mİ?
1475 sayılı yasanın halen yürürlükte olan 14/1-3 maddesinde, işçinin muvazzaf askerlik hizmeti sebebiyle iş sözleşmesinin feshi halinde kıdem tazminatı talep hakkı doğacağı hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla işçinin askerlik sebebiyle iş akdini feshettiğini belirterek işten ayrılması halinde kıdem tazminatına hak kazanabilecektir. Bu husus, gerek yasada gerekse Yargıtay uygulamalarında duraksamaya yer vermeyecek şekilde bulunmaktadır.
Ancak asıl soru, bu yasa hükmünün bedelli askerlik kapsamında da uygulanıp uygulanmayacağı sorunu?
Halen yürürlükte bulunun 1475 sayılı yasanın 14/1-3 maddesinde bu konuda açıklık bulunmasa da Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2015 yılında verdiği kararında bedelli askerlik sebebiyle işçinin iş akdini feshetmiş olması halinde kıdem tazminatına hak kazanabileceğine hükmetmiştir. Ancak işçinin mecburi vatani hizmeti sebebiyle işten fiilen ayrılma zorunluluğu olmadığı hallerde bu hükmün uygulanmayacağı belirtilerek doktrinde birçok eleştiri alan bu kararın somut olaya özgü olduğu daire üyeleri tarafından belirtilmiş olup, yerleşik hale gelip gelmeyeceği tartışmalıdır. Buna rağmen Yargıtay bu kararını bir gün dahi silahaltına alınmayan işçi için verdiği ve meclis gündemine gelen şuanki torba yasada 28 günlük mecburi kılınan temel askerlik hizmetinin bulunduğu dikkate alındığında yine aynı uygulamanın devam edeceği açıkça görülmektedir. Bu sebeplerle, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin uygulaması gereğince torba yasada gündeme gelen bedelli askerlik sebebiyle iş akdini fesheden işçinin kıdem tazminatına hak kazanması mümkündür.
BEDELLİ ASKERLİKTEN FAYDALANIP DA SONRASINDA İŞE DEVAM ETMEK İSTEYEN İŞÇİLER NELER YAPMALI?
İşçi, bedelli askerlikten faydalanmak üzere başvuru yaptığı takdirde, silahaltına alınmadan makul süre önce işverene bildirim yapmak kaydıyla işten ayrılabilir. Yine işçi vatani hizmetinin bitiminden makul süre sonra işverene başvurması halinde eski işinde işe başlatılmak zorundadır. Yargıtay uygulamalarında işçinin askerlik öncesinde akraba ve arkadaşlarıyla vedalaşması gibi sebeplerle zamana ihtiyacı olduğu gözetilmektedir. Buradaki makul süre işçinin sosyo-ekonomik durumu, çevresi ile örf ve âdete göre belirlenmekte olup, Yargıtay’ın somut olaya göre 1 ay, 3 ay hatta 5,5 aya kadar makul süre kabul ettiği durumlar mevcuttur.
BEDELLİ ASKERLİK SÜRESİNDE İŞÇİYE YILLIK İZİN KULLANDIRILABİLİR Mİ?
Yıllık izin hakkı anayasal hükümle düzenlenmiş bir sosyal hak olup, işçi yada işveren bu emredici hükmü herhangi bir şekilde ortadan kaldıramaz. Askerlik sebebiyle işten ayrılan işçinin bu sürede yıllık izinli kabul edilmesi mümkün değildir. İşçi, yıllık izinli olarak görüldüğü sürede askerlik hizmetini ifa ettiğini ispat etmesi halinde yıllık izin hakkını kullanmamış sayılarak fesihle birlikte yıllık izin ücretine kavuşacak, işveren ise bu durum için idari para cezalarıyla karşı karşıya kalabilecektir.
BEDELLİ ASKERLİKTEN FAYDALANAN İŞÇİLERİN DİĞER HAKLARININ DURUMUNDAKİ DEĞİŞİKLİKLER NELERDİR?
İşçi, 28 günlük temel askerlik hizmeti sebebiyle iş akdini feshetmesi halinde kıdem tazminatı alabilir ancak ihbar tazminatı alamaz. İşçinin bedelli askerlik sebebiyle iş akdini feshetmemesi durumunda 28 günlük temel askerlik süresinde iş sözleşmesi askıda olup, makul sürede işverene başvurması halinde eski işine devam edebilecektir. Bunun sonucu olarak işçinin askı süresindeki hizmet dönemi kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve yıllık izin süresinin hesaplanmasındaki hizmet süresinden sayılmayacaktır.
İşçinin ücret, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti ve genel tatil ücreti alacakları ise iş akdinin askerlik sebebiyle yada başka bir sebeple feshine bağlı değildir. İşçi bu alacaklarını iş akdini herhangi bir sebeple feshetmesi halinde yada iş akdini feshetmeden yani çalışırken de talep edebilir.
Netice itibariyle Ak Parti tarafından 18 maddelik torba yasayla meclise sunulan bedelli askerliğin yasalaşması halinde bu haktan faydalanmak isteyen işçilerin yasal haklarının zayi olmaması için ve bu hakkı kullanan işçileri çalıştıran işverenlerin idari para cezalarıyla veya ödeme yaptırımlarıyla karşı karşıya kalmamaları için yukarıdaki açıklamalara ve yasal düzenlemelere uygun hareket etmeleri gerekmektedir.
