Türkiye’de Cumhuriyetin ilk kuruluş dönemlerinde açılan şeker fabrikalarının hammadde ihtiyacını karşılamak için başta İç Anadolu ve Marmara Bölgeleri olmak üzere birçok bölgede şekerpancarı üretimi yapılmaktadır. Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ (TÜRKŞEKER) kurulması ile ağırlıklı olarak devletin denetiminde olan şeker fabrikalarının kapasitesi oranında ekim gerçekleştirmek için destekleme alımları da başlamıştı. Bu bağlamda şeker şirketi çiftçilere gübre ve şeker desteği yanında avans niteliğinde maddi destekte sağlamaktaydı. Ta ki 2001 yılında yapılan özelleştirmelere kadar. Şeker pancarı üretimi yapan bir ailenin bireyi olarak hatırladığım kadarı o dönem çiftçiye ürettiği oranda avans, torbalar ile şeker dağıtılır ve gübre verilirdi. Özelleştirme sonrası çiftçiye yapılan bu destekler kaldırıldı.
Türkiye’nin Şeker Pancarı Ekim Alanı Ve Üretim Potansiyeli
Türkiye’nin şeker pancarı ekim alanı, verim ve üretimi FAO’nun istatistik verilerinden yararlanılarak hazırlandı (Çizelge 1) (FAOSTAT 2018). Çizelge 1’de görüldüğü üzere şeker pancar ekim alanları 1961 yılından 2000 yılına kadar ekim alanı üç katı artmış birim alanda verimi iki katından fazla artmıştır. Ancak 2000’li yılarda ise giderek ekim alanları azalmış birim alanda verim ve toplam üretimde çok değişmemiştir. 2016 yılı itibarı ile ekim alanlarımız 3219530 dekar (1000 m2), verim dekar başına 6046 kg ve toplam üretimde 19 milyon ton kadardır
Türkiye’de 1998 yılında sonra planlama temelli kota uygulaması başlamıştır. Bu dönemden sonrada üretim alanları sınırlandırmış ve kayıt altına alınmıştır. Yıllar itibarı ile aşağıda Çizelge 2’de görüleceği 1998 yılından 2014 yılına kadar çiftçi sayısı üç katı düşmüş, ekim alanlarında daralmalar baş göstermiş ve tohum, gübre, sulama ve toprak işleme girdilerinin etkisi ile verimde % 20-25 oranlarında artış göstermiştir.
Şeker Fabrikalarının Özelleştirmesi Fikri ne Zaman Gündeme Geldi?
Türkiye’de Nişasta Bazlı Şeker Üreten Şirketler üzerinden üretim yapılması 2001 krizinden sonra yapılan özelleştirmeler ile giderek yaygınlaşmıştır. Hatırlayacak olursak 2001 yılında yaşanan ekonomik kriz sonrası dönemin Hükümeti IMF’de başkan yarımcısı olan Kemal Derviş Türkiye davet edildi ve neredeyse ekonominin direksiyonu kendisine bırakıldı. Kemal Derviş, o dönemde basına yansıyan bilgilerden IMF’nin dayatmalarına bağlı olarak “IMF borç para vermek 15 günde 15 temel yasanın çıkmasını istiyor. 15 günde çıkarması isteniyordu. Söz konuş meşhur yasalardan tarım ile ilgili olan şeker, tütün ve tuz yasları Anadolu çiftçisini özelleştirmeden dolayı perişan etmişti.
